روش های تحویل پروژه (سیستم تحویل پروژه) که با عنوان Project Delivery Systems (Project Delivery Methods) اغلب شناخته می شود، سهم مهمی را به جهت کیفیت بهتر برای برنامه ریزی، کنترل و موفق بودن پروژه ها ایفا می نماید.در مقاله گذشته با عنوان “روش و سیستم تحویل پروژه عمرانی + شناخت انواع قراردادها” به طور مفصل در خصوص سیستم تحویل پروژه، انواع قراردادها از جمله روش امانی، روش طرح و ساخت (دوعاملی – DB)، روش طراحی، مناقصه و ساخت (سه عاملی متعارف – DBB) و سایر روش ها توضیحات ارائه گردید.اما در ادامه مباحث مربوط، در این مقاله از موسسه فنی ، مهندسی و آموزشی همیار مترور قصد داریم در خصوص روش مدیر طرح یا عامل چهارم و انواع روش های (CM)، (CMA)، (CMR)، مزایا، معایب و دامنه اختیارات و خدمات مربوط توضیحاتی را در اختیار شما مهندسان عزیز قرار دهیم.
روش تحویل مدیر طرح یا مدیر پیمان به اسم روش تحویل چهار عاملی یا عامل چهارم نیز شناخته می‌شد، چرا که در این روش کارفرما به دلیل نداشتن امکانات فنی و مدیریت مورد نیاز برای انتخاب روش تحویل “طراحی-مناقصه-ساخت”، علاوه بر انتخاب طراح و سازنده، فردی حقیقی یا حقوقی را به منظور مدیریت و کنترل پروژه و هماهنگی فی مابین طراحی و ساخت به عنوان مدیر پیمان در نظر می‌گیرد و مسئولیت و ریسک خود را کاهش می دهد. البته باید به این موضوع توجه داشت که در برخی از قراردادها همانند قراردادهای ذیل نشریه 4311 (شرایط عمومی پیمان)، الزاما مدیر طرح بایستی شخصی حقوقی باشد.
(پیشنهاد مطالعه: دوره جامع دستورالعمل جبران افزایش نرخ ارز)
کارفرما می تواند قسمتی از اختیارات خود را به شخص حقوقی، که مدیر طرح نامیده می شود، واگذار نماید.
روش مدیریت طرح نوعی روش متعارف است که در آن کارفرما، عامل دیگری را به منظور هماهنگی بین کارفرما و مشاور و پیمانکار و همچنین مدیریت و کنترل طرح به خدمت می گیرد . مدیر طرح به عنوان نماینده کارفرما در قبال حق الزحمه معین خدمات لازم را ارائه میدهد.
در این روش کارفرما برخی از اختیارات و مسئولیت های خود را در طول اجرای پروژه به مدیر پیمان واگذار می‌کند و به این ترتیب مدیر پیمان رابط بین کارفرما و سایر ارکان پروژه خواهد بود.
گرچه نقش مدیر پیمان پس از فاز طراحی پر رنگ تر می شود، اما توصیه می شود که از مراحل اولیه فاز طراحی و حتی به موازات انتخاب تیم طراحی، مدیر پیمان نیز مشخص شود تا از علم و تجربیات آن برای انجام بهتر فاز طراحی بهره گرفته شود، علاوه بر این در تهیه اسناد مناقصه، برگزاری مناقصه، انتخاب پیمانکاران و برگزاری جلسات مهندسی ارزش نیز می توان از مدیر پیمان کمک گرفت.
با توجه به سطح اختیارات و مسئولیت های واگذار شده به مدیر پیمان، این روش تحویل را می‌توان به سه روش مختلف تفکیک نمود:
در ادامه هر یک از سه روش به تفکیک توضیح داده شده است:
در مواردی که کارفرما برخی از تخصص های لازم در زمینه های فنی و مدیریتی برای مدیریت یکپارچه را ندارد، اما از نیروی انسانی و امکانات کافی برخوردار است، می تواند یک مدیر پیمان-مشاور که می تواند یک مشاور حقیقی با
تجربه یا یک شرکت حقوقی متشکل از مشاوران و کارشناسان خبره باشد، را برگزیند.
در این روش مدیر پیمان-مشاور تنها نقش مشاورتی در فازهای طراحی و ساخت را دارد و اختیارات کارفرما به ایشان واگذار نشده است. به عبارت دیگر مدیر پیمان-مشاور در مقابل هر گونه تاخیر در اتمام زمان پروژه پاسخگو نخواهد بود و هیچ تضمینی در رابطه با هزینه های اجرا پروژه نمی دهد.
|
مزایا |
معایب |
| مرور دو مرحله ای مدارک توسط کارفرما و مدیر پیمان و افزایش دقت؛ | با توجه به اضافه شدن یک عامل جدید، امکان تداخل مسئولیت ها، به خصوص بین طراح و مدیر پیمان اضافه می‌شود؛ |
| استفاده از تجربیات مدیر ساخت در فاز طراحی و افزایش کیفیت طراحی؛ | افزایش هزینه های پروژه. |
| نظارت بهتر بر عملکرد پیمانکاران؛ | |
| افزایش دقت بودجه بندی و برنامه ریزی زمانی پروژه. |
این روش شباهت زیادی به روش قبل دارد و تنها تفاوت آن این می‌باشد که کارفرما علاوه بر گرفتن مشاوره، انجام بخش یا کل وظایف خود در فاز طراحی و ساخت را به مدیر پیمان به عنوان کارگزار واگذار می نماید.
در این روش کارفرما نیروی انسانی، منابع و تخصص کافی برای مدیریت یکپارچه پروژه را ندارد، علاوه بر این شرایط پروژه به گونه ای نیست که بشود تمامی مسئولیت ها به مدیر پیمان واگذار شود، به همین دلیل ممکن است مشاوره های فنی-مدیریتی و تحویل گرفتن طراحی های انجام شده، تهیه برنامه ساخت و روش های ساخت، نظارت و کنترل بر روند اجرای پروژه، برگزاری مناقصه و انتخاب سازندگان از مدیر پیمان-کارگزار کمک گرفت و مسئولیت کارفرما همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند.
|
مزایا |
معایب |
| ضعف کارفرما در مدیریت یکپارچه پروژه جبران می‌شود؛ | با توجه به اضافه شدن یک عامل جدید، امکان تداخل مسئولیت ها، به خصوص بین طراح و مدیر پیمان اضافه می‌شود؛ |
| مدیر پیمان با برگزاری جلسات مهندسی ارزش به بهبود کیفیت طراحی کمک می کند؛ | افزایش هزینه های پروژه. |
| نظارت بهتر بر عملکرد پیمانکاران؛ | نتیجه انجام پروژه بسیار وابسته به کارایی مدیر پیمان می باشد. |
| افزایش دقت بودجه بندی و برنامه ریزی زمانی پروژه. |
در ویدئوی زیر به طور کامل در مورد تفاوت های قراردادی مدیر ساخت خطر پذیر یا (Construction Manager at Risk) با مدیرساخت در نقش مشاور (CMA) توضیح داده شده است :
روش تحویل مدیر پیمان در ریسک یا مدیر پیمان خطر پذیر در مواردی که کارفرما امکانات مورد نیاز برای سازمان دهی لازم جهت مدیریت یکپارچه را ندارد، تجربه زیادی در پروژه های ساخت و ساز نداشته و تمایل به سرمایه گذاری در ایجاد چنین سازمانی نیز در آن وجود ندارد استفاده می‌شود.
این روش تحویل بسیار مشابه مدیر پیمان-کارگزار می باشد با این تفاوت که مدیر پیمان در این روش بخشی از مسئولیت های مدیریت یکپارچه را بر عهده می گیرد و به عنوان نماینده کارفرما با حداکثر قیمت تضمین شده (خدمات GMP) (Guaranteed Maximum Price) – عمل می کند، در واقع در نقش یک پیمانکار اصلی ظاهر شده و تمامی مسئولیت های ساخت بر عهده ایشان می باشد.
در این روش پرداخت حق الزحمه مدیر پیمان وابسته به میزان کارایی ایشان می باشد و در مقابل تمامی افزایش مدت ها و هزینه های پروژه پاسخگو خواهد بود، به همین دلیل است که کارفرما تمایل بیشتری به انتخاب این روش تحویل دارد اما باید این نکته هم در نظر گرفته شود که مسئولیت ها و اختیارات کارفرما در این روش کاسته می شود.
در فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور Construction Manager at Risk، مدیر ساخت خطر پذیر نام گذاری گردیده است.
|
مزایا |
معایب |
| استفاده از تخصص مدیریت پیمان؛ | با توجه به اضافه شدن یک عامل جدید، امکان تداخل مسئولیت ها، به خصوص بین طراح و مدیر پیمان اضافه می‌شود؛ |
| ممکن است عملیات ساخت و اجرا با طراحی همپوشانی داشته باشد که مدت پروژه را کاهش میدهد و روش ساخت تسریع شده امکان پذیر خواهد بود؛ | افزایش هزینه های پروژه. |
| افزایش دقت بودجه بندی و برنامه ریزی زمانی پروژه به دلیل اینکه از ابتدای پروژه مدیر ساخت، برآورد های هزینه ای و زمانی را در اختیار کارفرما قرار میدهد؛ | با توجه به افزایش تعداد قراردادها امکان بروز اختلافات قراردادی افزایش می‌یابد؛ |
| افزایش دقت بودجه بندی و برنامه ریزی زمانی پروژه. | کاهش کنترل کارفرما بر روند اجرای پروژه؛ |
| کارفرما از کاهش بار مدیریتی و همچنین افزایش ارتباطات بین همه طرف‌های درگیر در یک پروژه پیچیده سود می‌برد؛ | بر خلاف روش DBB هزینه ساخت لزوما در آغاز عملیات ساخت مشخص نمی شود؛ |
| کارفرما به دلیل حداکثر قیمت تضمین شده، مسئولیت مالی محدودی دارد، که ریسک مالی را به مدیر ساخت منتقل می کند. | موفقیت یک پروژه CMAR به عملکرد مدیر پیمان بستگی دارد. یک مدیر پیمان بی تجربه می تواند در هر دو مرحله طراحی و ساخت پروژه مشکلاتی ایجاد کند که منجر به کیفیت پایین پروژه، اختلافات مربوط به کار و تاخیر در پرداخت شود؛ |
| از آنجایی که مدیر پیمان در معرض خطر هزینه های مضاف است، ممکن است با نزدیک شدن پروژه به حداکثر قیمت، برای کاهش هزینه ها تلاش کند در این راستا بر پیمانکاران و زیرمجموعه‌های خود فشار مالی وارد کند که این امر مسبب به وجود آمدن اختلافات قراردادی خواهد شد و یا کیفیت کار یا مصالح را کاهش دهد.
|
(پیشنهاد مطالعه: دوره جامع امور قراردادها!)
| خدمات هماهنگی، برنامه ریزی و کنترل پیشرفت کار؛ | مدیریت بر خدمات طراحی تفصیلی و اجرا؛ |
| مدیریت بر خدمات تهیه طرح ؛ | مدیریت بر خدمات تدارک کالا؛ |
| خدمات سازماندهی برای بهره برداری؛ | مدیریت بر اجرای کار، راه انداز ی و تحویل. |
باید در نظر داشت که مطابق با دستورالعمل اجرای کار و انعقاد قرارداد با واحدهای خدمات مدیریت طرح، وظایف زیر غیرقابل واگذاری به مدیر طرح است:
در سالهای اخیر با توجه به تغییراتی که در سیستم پروژه ها و همچنین بهای سازمان برنامه و بودجه ی دفترهای فنی رخ داده است اهمیت کارشناس دفتر فنی به طرز بالایی افزایش یافته است؛ از همین رو بهتر است که با تکمیل توانایی هایتان به عنوان یک مهندس مترور تمام عیار آنچه که شرکت ها و بازار از شما انتظار دارند بدرخشید؛
«دوره جامع مترور حرفه ای» از موسسه ی همیار مترور میتواند شما را از 0 تا 100 یاری کند.
نظر خود را بنویسید:
دیدگاه های کاربران
