موضوع تضامین قراردادهای پیمانکاری در قراردادها، یکی از مهم ترین اجزای قرارداد بین طرفین پیمان است. تضامین در قراردادها در راستای جبران خسارت های وارده ی احتمالی است. تضامین قراردادهای پیمانکاری به انواع و اقسام مختلفی تقسیم بندی شده که از جمله آن به تضمین فرآیند ارجاع کار، تضمین انجام تعهدات، تضمین حسن انجام کار، تضمین پیش پرداخت و … می توان اشاره کرد. در این مقاله از وبسایت همیار مترور به انواع شناخت انواع تضمین براساس قوانین و مصوبات بالادستی پرداخته تا شما مخاطبان گرامی، نسبت به هر یک از تضامین، اطلاعات جامع و کاملی را کسب نمایید.
لازم به ذکر است در این مقاله در خصوص انواع تضمین، نحوه آزادسازی و ضبط، براساس آیین نامه تضمین معاملات دولتی موضوع مصوبه شماره ۱۲۳۴۰۲/ت/۵۰۶۵۹هــ مورخ 1394/۹/22 و آخرین اصلاحیات آن، مورد بررسی قرار گرفته، لذا هر کجا که آیین نامه تضمین معاملات دولتی، اشاره گردید، منظور مصوبه ذکر شده است.
با عنایت به به بند الف از ماده ۲ آیین نامه تضمین معاملات دولتی، تضمین عبارت است از سپردن مال یا وجه نقد یا به عهده گرفتن تعهد فرعی یا مضاعف به منظور پایبندی به یک تعهد اصلی و شروط مربوط به آن. انواع تضامین به شرح زیر است:
در ادامه به تفصیل در خصوص هر یک از تضامین قراردادهای پیمانکاری ، توضیح خواهیم داد.
برای آن که میزان هر یک از تضامین مشخص گردد، پارامتری با عنوان «نصاب معاملات»، پر اهمیت است. براساس ماده ۳ قانون برگزاری مناقصات، طبقه بندی معاملات از نظر نصاب (قیمت معامله) به سه دسته، معاملات کوچک، متوسط و معاملات بزرگ تقسیم می شوند؛
مطابق تبصره 1 ماده 3 قانون برگزاری مناقصات، وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف است، در ابتدای هر سال حدنصاب معاملات را بر اساس شاخص‌های کالا و خدمات اعلام شده از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، برای تصویب به هیئت وزیران پیشنهاد دهد. این پیشنهاد پس از تصویب هیئت وزیران، اعلام می شود.
نصاب معاملات در سال ۱۴۰۲
براساس ماده ۴ آیین نامه تضمین معاملات دولتی، انواع ضمانت نامه هایی که برای ارائه معتبر است به شرح زیر است.
تضمینی که اشخاص، برای اثبات قصد و حداقلی از توان خود، به نفع کارفرما می سپارند تا کارفرما آنان را در مراحل بعدی فرآیند ارجاع کار شرکت دهد. به طور معمول در فرآیند برگزاری مناقصه، براساس قانون برگزاری مناقصات، کارفرما موظف است نوع و مبلغ تضمین مناقصه در مفاد فراخوان مناقصه و همچنین در اسناد مناقصه درج نموده تا پیمانکاران نیز به همان شکل، تضمین مربوط را ارائه نمایند. پیمانکار این تضمین را در پاکت (الف) ارائه می نماید.
این تضمین که براساس درصدی از برآورد هزینه ی اجرای کار محاسبه میشود، براساس بند الف از ماده ۶ آیین نامه تضمین معاملات دولتی، به شرح زیر تعیین و مقرر گردیده است؛
جدول شماره ۴ مربوط به بند الف از ماده 6 آیین نامه تضمین دولتی
برای مثال اگر پروژه ای برآورد هزینه ی ارجاع کار، تا ۲۰ برابر مبلغ نصاب معاملات متوسط در سال ۱۴۰۲ (چهارده میلیارد و پانصد میلیون ریال) باشد، ۵ درصد مبلغ برآورد هزینه اجرای کار، به عنوان تضمین اخذ میشود. در خصوص نوع تضمین در ادامه توضیح خواهیم داد.
در جدول فوق اگر دقت نمایید، هرچقدر مبلغ برآورد هزینه اجرای کار بیشتر شود، درصد تضمین کمتر خواهد شد، چراکه اگر ۲۰۰۰ برابر سقف معاملات متوسط در سال ۱۴۰۲ را مد نظر قرار دهید و پیماکار نیز به میزان ۱ درصد تضمین ارائه نماید. مبلغ تضمین برابر با ۲۹.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان می باشد. فراهم نمودن چنین تضمین کار آسان و مختصری نیست. نتیجتا در معاملات با مبالغ درشت و بزرگ، درصد تضمین کاهش یافته است.
در خصوص نحوه آزادسازی و ضبط تضمین شرکت در فرآیند ارجاع کار بند (الف) و (ب) از ماده ۱۰ آیین نامه تضمین معاملات دولتی، به شرح زیر مقرر نموده است:
الف- پس از تعیین برندگان اول و دوم، تضمین شرکت در فرآیند ارجاع کار سایر شرکت کنندگان باید حداکثر ظرف هفت روز کاری، آزاد شود.
ب- در صورت امتناع برنده اول از انعقاد قرارداد یا عدم ارائه تضمین انجام تعهدات، تضمین شرکت در فرآیند ارجاع کار وی ضبط و قرارداد با برنده دوم منعقد میگردد. در صورت امتناع نفر دوم یا عدم انعقاد قرارداد، تضمین شرکت در فرآیند ارجاع کار وی نیز ضبط و فرآیند ارجاع کار ، تجدید می شود.
تضمین انجام تعهدات نوع دیگری از تضامین می باشد که اشخاص پس از فرآیند ارجاع کار و انتخاب شدن برای معامله، به منظور اثبات پایبندی به انجام تعهدات خود، قبل از انعقاد قرارداد به کارفرما بسپارند.
نکته مهم آن است، فلسفه ارائه این تضمین این است، در صورتی که پیمانکار به تعهدات خود در پیمان عمل ننماید و یا این تعهدات را به موقع به سرانجام نرساند و یا پایبند به شرایط و ضوابط مقرر شده در قرارداد نباشد، تضمینی وجود داشته باشد که کارفرما، خسران و ضررهایی که ناشی از عدم انجام تعهدات توسط پیمانکار، رخ داده است را جبران نماید.
تضمین انجام تعهدات، معادل ۵ درصد مبلغ اولیه پیمان، صادر شده از طرف بانک مورد قبول کارفرما و طبق نمونه ای که ضمیمه اسناد مناقصه بوده است، تسلیم کارفرما کند.
این تضمین که براساس درصدی از مبلغ اولیه پیمان محاسبه میشود، براساس بند ب از ماده ۶ آیین نامه تضمین معاملات دولتی، به شرح زیر تعیین و مقرر گردیده است؛
جدول شماره ۵ مربوط به بند ب از ماده 6 آیین نامه تضمین دولتی
جدول شماره ۶ مربوط به بند ب از ماده 6 آیین نامه تضمین دولتی
در جدول فوق اگر دقت نمایید، برای مبالغ مازاد بر ۲۰ برابر سقف معاملات متوسط، درصد تضمین به ۲ بخش، ۲.۵ درصدی تقسیم بندی گردیده است، در واقع دلیل این کار این است که اگر پیمانکار قصد دارد از ۲ نوع تضمین استفاده نماید، بتواند به میزان ۲.۵ درصد از هر کدام، تضمین مورد نظر را ارائه دهد. در واقع در راستای ایجاد شرایطی آسان تر برای ارائه تضمین این موضوع لحاظ شده است.
لازم به ذکر است، کارفرما بایستی در اسناد مناقصه، مهلتی برای ارائه تضمین انجام تعهدات و امضای قرارداد مشخص نماید.
دقت نمایید، در قسمت نوع تضمین جداول شماره ۵ و ۶، تضمین نوع خ نیز معتبر است و طبق اصلاحیه آیین نامه تضمین، می توان از تضمین نوع «خ» نیز استفاد کرد.
در خصوص نحوه آزادسازی و ضبط تضمین انجام تعهدات، بسته به نوع قرارداد متفاوت است. در فرآیند ارجاع کار بند (الف) و (ب) از ماده ۱۰ آیین نامه تضمین معاملات دولتی، به شرح زیر مقرر نموده است:
مثلا در پیمان های ذیل نشریه ۴۳۱۱ (شرایط عمومی پیمان رایج)، نحوه آزادسازی تضمین انجام تعهدات به شرح زیر مقرر گردیده است:
کارفرما تضمین انجام تعهدات را پس از تصویب صورت مجلس تحویل موقت، باتوجه به تبصره ۱ ماده ۳۴ شرایط عمومی پیمان، آزاد مینماید.
حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت، آخرین صورت وضعیت موقت طبق ماده ۳۷، بدون منظور داشتن مصالح پای کار تنظیم می شود. هرگاه براساس این صورت وضعیت ، پیمانکار بدهکار نباشد یا جمع بدهی او از نصف کسور تضمین حسن انجام کار کمتر باشد، ضمانتنامه انجام تعهدات بی درنگ آزاد می شود. ولی هرگاه میزان بدهی پیمانکار، از نصف کسور تضمین حسن انجام کار بیشتر باشد، ضمانتنامه انجام تعهدات ، بر حسب مورد طبق شرایط تعیین شده در ماده ۴۰ یا ۵۲ آزاد می شود .
نکته مهم، در سایر پیمان ها نیز نحوه آزادسازی تضمین انجام تعهدات اشاره گردیده برای مثال در پیمان های طرح و ساخت صنعتی (EPC) موضوع بخشنامه ۱۱۴۶۵۰/۱۴۰۲ مورخ ۰۹/۰۳/۱۴۰۲، نحوه آزادسازی در بند ۱۴-۳ از ماده ۱۴ با عنوان «آزادسازی تضامین»، تصریح گردیده است.
تضمینی که اشخاص پس از انعقاد قراداد، در قبال دریافت پیش پرداخت براساس اسناد ارجاع به کارفرما می سپارند. میزان پیش پرداخت از پانزده درصد تا بیست و پنج درصد مبلغ اولیه پیمان که مقدار دقیق آن باید در اسناد فرآیند ارجاع کار و پیمان از سوی کارفرمای قید شود.
از جمله تضامینی که برای پیش پرداخت معتبر است، براساس ماده ۴ آیین نامه تضمین معاملات دولتی، نوع الف، پ، ث، ج، چ و ح است که برای مطالعه بیشتر میتوانید، ماده ۴ آیین نامه تضمین معاملات دولتی را مطالعه نمایید.
در قراردادهای پیمانکاری احداث، مبلغ پیش پرداخت در سه قسط در ازای ارائه ضمانت نامه به نفع دستگاه اجرایی بدون کسر کسورات قانونی پرداخت می شود که به شرح مواعد زیر میباشد؛
با عنایت به بند (پ) از ماده ۱۰ آیین نامه تضمین معاملات دولتی، تضمین پیش پرداخت به تناسب استهلاک آن بنا به درخواست سپارنده، آزاد میشود. لازم به ذکر است، در حالتی که مبلغ پیش پرداخت مستهلک شده باشد، امکان ضبط این تضمین وجود ندارد.
تضمین حسن اجرای کار، نوع دیگری از تضامین می باشد که اشخاص در قبال آزادسازی سپرده حسن اجرای کار به کارفرما میسپارند. همانطور که میدانید در قبال هر پرداخت از سوی کارفرما، مبلغ نقدی به عنوان تضمین حسن اجرای کار کسر گردیده و در حساب سپرده کارفرما نگهداری میشود. لازم به ذکر است مطابق با اصلاحیه شماره ۵۲۱۱/ت۵۷۵۹۲ هــ مورخ ۲۲/۱/۱۴۰۰، سپرده حسن اجرای کار، می تواند در قالب اوراق مالی اسلامی دولت نیز باشد. این اوراق نظیر اوراق مشارکت، انواع صکوک اسلامی، اسناد خزانه اسلامی است.
در این خصوص ماده ۳۵ شرایط عمومی پیمان به شرح زیر مقرر کرده است:
از مبلغ هر پرداخت به پیمانکار، معادل ۱۰ درصد به عنوان تضمین حسن انجام کار کسر و در حساب سپرده نزد کارفرما نگاهداری می شود. نصف این مبلغ پس از تصویب صورت وضعیت قطعی طبق ماده ۴۰ و نصف دیگر آن پس از تحویل قطعی با رعایت مواد ۴۲ و ۵۲، مسترد می گردد .
نکته مهم آن است، فلسفه ارائه این تضمین این است، از آنجاکه پیمان مسئولیت کامل حسن اجرای کارهای موضوع پیمان را برعهده دارد، در صورتی که پیمانکار اجرای موضوع پیمان را با کیفیت لازم انجام ندهد و یا نقصانی در کار دیده شود، تضمینی وجود داشته باشد که کارفرما، خسران و ضررهایی که ناشی از عملکرد پیمانکار، رخ داده است را جبران نماید.
در ماده ۳۵ شرایط عمومی به جهت آزاد نمودن تضمین حسن انجام کار مقرر گردیده است؛ «نصف این مبلغ (تضمین حسن انجام کار)، پس از تصویب صورت وضعیت قطعی طبق ماده ۴۰ و نصف دیگر آن پس از تحویل قطعی، با رعایت مواد ۴۲ و ۵۲، مسترد میگردد. برای مطالعه نحوه دقیق آزادسازی تضمین حسن انجام کار، ماده ۵۲ شرایط عمومی پیمان، مطالعه گردد.
نحوه ضبط تضمین حسن انجام کار نیز در پیمان ذیل نشریه ۴۳۱۱ (شرایط عمومی پیمان رایج) به شرح زیر است؛
مطابق با بند ب از ماده ۵۲ با عنوان «تسویه حساب»، هرگاه براساس صورت حساب نهایی، پیمانکار بدهکار شود، مکلف است در مدت یک ماه از تاریخ امضای صورت حساب نهایی یا اعلام کارفرما، طلب را به کارفرما بپردازد و اگر از این موضوع استنکاف ورزد یا تاخیر نماید، کارفرما حق دارد بدون رعایت تشریفات قضایی، طلب خود را از محل سپرده ها و تضمین ها وصول نماید.
با عنایت به تبصره ۲ از بند ت از ماده ۵ آیین نامه تضمین معاملات دولتی، صد در صد سپرده حسن اجرای کار در ازای ضمانت نامه های موضوع بندهای الف، پ، ث، چ و ح از ماده ۴ به پیمانکار بازگرداننده میشود. حداکثر پنجاه درصد ضمانت نامه ها، میتواند از نوع موضوع بند ث ماده ۴ باشد. برای مطالعه بیشتر میتوانید، ماده ۴ آیین نامه تضمین معاملات دولتی را مطالعه نمایید.
در واقع در جهت تقویت جریان نقدینگی پیمانکار، سپرده نقدی می تواند در قبال ارائه ضمانت نامه معتبر آزاد شود تا نقدینگی پیمانکار طول مدت اجرای کار، تقویت شود.
نظر خود را بنویسید:
دیدگاه های کاربران
