آموزش متره و برآورد | دوره آموزش حرفه ای متره و برآورد

  1تعریف متره

 اندازه گیری و محاسبه مصالح و آیتم های اجرایی برای احداث یک ساختمان یا کارهای انجام شده در یک ساختمان را متره می­گویند.

به طور کلی متره را می­توان به دو دسته، متره مصالح و متره کارکرد تقسیم بندی کرد:

 1.1متره مصالح:

اندازه گیری و محاسبه عناصر مختلف تشکیل دهنده یک عملیات اجرایی
عمده کاربرد متره مصالح به­جهت سفارش مصالح است، به طوریکه فرضا برای اجرای دیواری به ابعاد 3 متر طول، ارتفاع 4 متر و به ضخامت 10 سانتی متر از آجر فشاری، متره مصالح تعیین می­نماید که چه تعداد آجر و چه مقدار ملات برای ساخت این دیوار لازم است.

 1.2متره کارکرد:

همانطور که از نامش پیداست، اندازه گیری(متره) کارهای انجام شده در یک ساختمان را متره کارکرد می­گویند.
متره کارکرد، برای تعیین مقدار کارکرد های پیمانکار کاربرد داشته، در واقع پیمانکار پس از اجرای دیواری به ابعاد 3 متر طول، ارتفاع 4 متر و به ضخامت 10 سانتی متر از آجر فشاری، مترمربعی دیوارچینی خود را که کار کرده است، اندازه گیری می­نماید.

پرسش:
پس متره باز و متره بسته چیست؟ خیلی این اصطلاح را شنیده ایم!!!!

این اصطلاحات را می­توان اصطلاحات رایج اما اشتباه در متره و برآورد دانست!! به طورکلی در یک پروژه یا متره مصالح به جهت سفارش مصالح کاربرد دارد ویا متره کارکرد که پس اجرای یک عملیات باید محاسبه شود.

 2مهندسین مترور

در تعریف متره داشتیم، اندازه گیری و محاسبه مصالح و آیتم های اجرایی برای احداث یک ساختمان یا کارهای انجام شده در یک ساختمان را متره می­گویند.

مهندس مترور شخصی هست که این اندازه گیری و محاسبات را عهده دار است.

 2.1حقوق و مزایای مهندسان مترور

برای آشنایی کامل با حقوق و مزایا مهندسان مترور و انواع روش های درآمدزایی از حوزه­ی متره و برآورد، مقاله زیر را مطالعه نمایید.

مقاله تعرفه خدمات متره و برآورد

 3برآورد چیست؟

مقادیر حاصل از متره، قیمت گذاری می­شوند که به آن برآورد می­گویند.

متره و برآورد در یک پروژه در 3 برهه زمانی می­تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

 3.1قبل از اجرای ساختمان:

برای تهیه برآورد اسناد مناقصه

در پروژه های بزرگ کشور، همانند پروژه های راه سازی، مسکن مهر، احداث نیروگاه، احداث سد، حتی پروژه های کوچک مربوط به ارگان های دولتی (شهرداری ها، راه و شهرسازی، بنیاد مسکن و ….) پروسه واگذاری کار به پیمانکاران از طریق فرآیند مناقصه صورت می­پذیرد.
مناقصه، فرآیندی رقابتی است که یک طرف آن “مناقصه گزار (کارفرما)” و طرف دیگر آن “مناقصه گر (پیمانکار)” است، هدف از برگزاری مناقصه ایجاد فضایی رقابتی برای واگذاری پروژه به پیمانکاری است که متناسب ترین پیشنهاد قیمت را ارائه می­نماید.
قبل از برگزاری مناقصه، از طرف کارفرما که واگذار کننده پروژه به شمار می­آید، واحد تهیه کننده برآورد یا شرکت مهندسین مشاوری تعیین می­شود تا براساس خواسته ها و نیاز کارفرما، ابتدا مطالعات مقدماتی و تفصیلی مربوط به طرح را در نظر گرفته و براین اساس طراحی های لازم انجام داده و نهایتا برای تعیین بودجه مورد نیاز احداث طرح، متره و برآورد کند و مقدمات برگزاری مناقصه را فرآهم آورد.

به جهت درک بیشتر این موضوع، می توانید ویدیو زیر را مشاهده نمایید.

پرسش:
آیا مناقصه صرفا برای کارهای دولتی است و در پروژه های بزرگ استفاده می­شود؟

در پروژه های دولتی واگذاری کار الزاما از طریق فرآیندهای معامله و مناقصه قابل ارجاع است، اما در پروژه با کارفرمای خصوصی، فرضا برای احداث ساختمان مرکزی بانک­ها، بلندمرتبه سازی های خصوصی، احداث واحدهای صنعتی خصوصی و … بدلیل آن­که بودجه پیش بینی شده چشمگیر بوده، به ثمر رسیدن پروژه در زمان مشخص اهمیت داشته و متناسب ترین پیشنهاد قیمت برای احداث پروژه در نظر گرفته می­شود که این موضوع به صرفه و صلاح کارفرما نیز می­باشد، از ارجاع کار به طریق برگزاری مناقصه استفاده می­شود.

پرسش:
در زمان مناقصه، مرجع تعیین قیمت برای برآورد هزینه اجرای کار، چه مرجعی است؟

در زمان مناقصه، مهندس مشاور از طریق مرجعی (بخشنامه) به نام فهرست بها برای تعیین قیمت هرکدام از عملیات های اجرایی استفاده می­نماید، در ادامه مقاله به تفسیر در مورد فهرست بها صحبت خواهیم کرد.

 3.2حین اجرای ساختمان:

تعیین سود و زیان باتوجه به قیمت های روز

اصولا برآورد در حین اجرای ساختمان توسط پیمانکار برای تعیین سود و زیان در پروژه صورت می­پذیرد که این موضوع به جهت بالانس ریالی پروژه در نظر گرفته می­شود، طی برآورد در حین اجرای ساختمان، پیمانکار متوجه می­شود باتوجه به کارکردهایی که در پروژه داشته و هزینه هایی که در پروژه انجام داده است، چه مقدار درآمد بدست آورده است، این موضوع از طریق متره و برآورد صورت می­پذیرد.

 3.3پس از اجرای ساختمان:

برای تعیین کارکردهای پیمانکار، ارائه صورت وضعیت، تجدید نظر در نرخ پیمان و ادعای خسارت
یکی از بیشترین کاربردهای متره و برآورد، در تعیین کارکرد های پیمانکاران است، به این جهت پس از اجرای عملیات های اجرایی مختلف در طول مدت پروژه، با استفاده از متره و برآورد، مقادیر کارکردهای پیمانکار در پروژه مشخص می­شود و از طریق کارکرد های پیمانکار، صورت وضعیت ها تهیه و تنظیم و پس از رسیدگی به صورت ها، پرداخت ها به پیمانکار صورت می­پذیرد.

در معنای عام کلمه صورت‌وضعیت سندی است که تعیین می­نماید، کارکردهای پیمانکار در پروژه به چه صورت می­باشد و براساس کارکرد های پیمانکار، مقدار مطالبات قابل پرداخت به پیمانکار مشخص می­گردد.

در نگاهی ساده تر می توان کاربرد صورت وضعیت ها را به شرح ذیل توضیح داد؛

پس از برگزاری مناقصه و تعیین برنده مناقصه، برنده مناقصه که پیمانکار پروژه تلقی می شود، شروع به تحویل کارگاه و انجام عملیات های مختلف در پروژه می کند؛ فرضا می کنیم که عملیات هایی همچون خاک­برداری، پایدارسازی گود، قالب بندی بتن مگر، بتن ریزی بتن مگر، آرماتور بندی فونداسیون و ….، مجموعه فعالیت هایی می باشد که پیمانکار طی یک ماه در پروژه انجام داده است، در آخر هر ماه، پیمانکار، وضعیت کارهای انجام شده از شروع کار تا آن تاریخ را که طبق نقشه های جهت اجرا، دستورکارها و صورت مجلس هاست، اندازه گیری می نماید، مقدار مصالح و تجهیزات پای کار را تعیین می کند، سپس مبلغ صورت وضعیت مربوط را محاسبه و تسلیم مهندس ناظر می­نماید تا پس از بررسی مهندس مشاور وکافرما، کارکردهای پیمانکار در پروژه پرداخت شود.

در صورتی که می­خواهید در ارتباط با صورت وضعیت نویسی، بیشتر بدانید از مقاله
آموزش صورت وضعیت نویسی و نکات صورت وضعیت نویسی استفاده نمایید.

 4فهرست بها چیست؟

فهرست بها بخشنامه ای است لازم الاجرا که از طرف سازمان برنامه و بودجه کشور، عموما هر ساله ابلاغ می­شود و از طریق آن، برآورد هزینه اجرای کار پروژه ها صورت می­پذیرد، البته فهرست بها در 2 برهه زمانی برای پروژه های عمرانی کاربرد دارد؛

4.1 در زمان مناقصه؛

برآورد هزینه اجرای کار پروژه متناسب با خواسته های کارفرما توسط واحد تهیه کننده برآورد بایستی صورت پذیرد، مرجع ریالی برآورد هزینه اجرای کار، فهرست بها می باشد.

 4.2در حین اجرای کار؛

پیمانکاران پس شرکت در مناقصه و اعلام برنده مناقصه توسط مناقصه گزار، در حین اجرای پروژه براساس ردیف های فهرست بهای صورت وضعیت های کارکرد خود را براساس قیمت های فهرست بها تهیه و تنظیم  با اعمال ضریب پیشنهادی حاصل شده، کارکرد های ماهیانه خود را مطالبه می کنند.

اما باتوجه به اهمیت داشتن شناخت کامل فهرست بها که یکی از مهارت­های مهم برای درآمدزایی مهندسین به شما­ر می­آید، در این خصوص توضیحاتی بیشتری را برای شما مهندسان عزیز، در نظر گرفته ایم.

از شما مهندس عزیز دعوت می­شود که ویدیو زیر را برای شناخت بهتر فهرست بها مشاهده نمایید.

فهرست بها دفترچه ای است که متناسب با رسته های مختلف از جمله؛

• ساختمان
  دارای رشته ابنیه و ابنیه صنعتی، رشته تاسیسات مکانیکی و برقی و . . .
• راه و ترابری
  دارای رشته راه، باند فرودگاه و زیرسازی راه آهن، رشته راهداری، رشته نگهداری، تعمیر، روسازی و ابنیه خطوط راه آهن و . . .
• مهندسی آب
  دارای رشته سدسازی، رشته چاه، رشته شبکه توزیع آب و . . .
• کشاورزی و منابع طبیعی
  دارای رشته آبخیزداری و منابع طیعی، رشته آّبیاری تحت فشار و . . .
• رسته نیرو
  دارای رشته خطوط زمینی انتقال و فوق توزیع نیروی برق، رشته پست های انتقال و فوق توزیع نیروی برق و . . .

سالانه توسط سازمان برنامه و بودجه ابلاغ می گردد.

هرکدام از فهارس بهای ابلاغی دارای دستورالعمل کاربرد، کلیات فهرست بها، فصول مختلف و چندین پیوست می­باشند، که در هرکدام از فصول پیش بینی شده، عملیات های اجرایی مختلفی لحاظ شده و برای هرکدام نیز بهای واحد مشخصی به جهت انجام عملیات مربوط در نظر گرفته شده است.

5ساختار کلی فهرست بها:

 5.1دستورالعمل کاربرد:

 در این قسمت توضیحاتی کلی در خصوص ساختار فهرست بها، شناخت انواع ردیف ها در فهرست بها (ردیف های پایه، ردیف های ستاره دار)، روش­ تهیه برآورد هزینه اجرای کار، ضریب بالاسری و هرگونه توضیحات و نکاتی که در در خصوص فهرست بها رشته مربوط لازم است، پیش بینی می­گردد.

 5.2کلیات فهرست بها:

در این قسمت چگونگی پرداخت هر کدام از ردیف های فهرست بها، هزینه های پیش بینی شده در فهرست بها، چگونگی پرداخت ضرایب فهرست بها، نشریات، دستورالعمل ها، استاندارد و هرگونه مشخصات فنی مربوط به ردیف های فهرست بها، هزینه حمل، چگونگی تهیه و تنظیم صورت جلسات و … توضیحاتی ارائه می­گردد.

 5.3 مقدمه فصل:

هرکدام از فصول فهرست بها، دارای مقدمه مربوط به همان فصل را می­باشد، در مقدمه فصول فهرست بها توضیحات، شفاف سازی ها و هرگونه نکات مربوط به روش اجرا، مشخصات فنی مصالح، هزینه های در نظر گرفته شده، نحوه پرداخت هرکدام از ردیف ها و … سایر اطلاعاتی که به جهت تبیین فصل مورد نیاز است، در نظر گرفته شده است.

 5.4ردیف های فصل:

ردیف های فهرست بها شامل 6 رقم می­باشد که نحوه خواندن ردیف های فهرست بها، مطابق با تصویر ذیل است:

تصویر شماره 1 (نحوه خواندن ردیف های فهرست بها)

در واقع ردیف 010102 خوانده می­شود؛

“ردیف دوم از گروه اول از فصل اول فهرست بها”

 6انواع ردیف در فهرست بها: 

 6.1ردیف های پایه:

ردیف های پایه در فهرست بها، آن دسته از ردیف هایی هستند که دارای 4 رکن اصلی باشد، این 4 رکن موارد زیر هستند:

تصویر شماره 2 (ارکان ردیف های فهرست بها)

هر ردیفی که در فهرست بها، دارای “شماره”، “شرح”، “واحد” و “بهای واحد” باشد، ردیف پایه محسوب می شود.

 6.2ردیف های پایه مستتر:

 در صورتی که اقلامی در کلیات یا مقدمه فصل­ها، بهای آن­ها به صورت درصدی از بهای واحد ردیف یا ردیف هایی یا روش دیگری، تعیین شده است، می­بایست با ردیف جداگانه و شرح مناسب در گروه مربوط پیش بینی شود و بهای واحد به روش تعیین شده محاسبه می­شود، در مقابل ردیف یادشده درج می­شود.

تصویر شماره 3 (ردیف های پایه مستتر)

همانطور که در بند 20 مقدمه فصل دوم از فهرست بهای رشته ابنیه ذکر گردیده است، برای حفاری محل شمع، می توان از ردیف حفر چاه (ردیف 020301) استفاده کرد و یک ضریب 1.2 به بهای واحد ردیف 020301 اعمال کرد.

در این صورت ردیف جدیدی را ایجاد کرده، شرح مناسب را مطابق با تصویر فوق پیش بینی کرده و بهای واحد را به طریق پیش گفته بدست می­آوریم.

 6.3ردیف های غیرپایه (ستاره دار):

ردیف های فهرست بها، ردیف هایی هستند که برای کارهای عمومی و رایج پیش بینی شده اند، در مواردی که مشخصات فنی و اجرایی ویژه ای مورد نیاز کار باشد، که اقلام آن با شرح ردیف های فهارس بها تطبیق نکند، شرح ردیف مناسب برای آن اقلام تهیه و در انتهای گروه مربوط، با شماره ردیف جدید درج می­شود.
این ردیف ها، با علامت ستاره (*) مشخص و به عنوان ردیف های ستاره دار نامیده می­شوند.
همچنین ردیف هایی که در فهرست بها دارای شرح هستند، اما دارای رکن “بهای واحد” نیستند، ردیف ستاره نامیده می­شوند.

از شما مهندس عزیز دعوت می­شود که ویدیو زیر را برای شناخت بهتر  ردیف های فهرست بها مشاهده نمایید.

 7ادامه ساختار کلی فهرست بها:

 7.1شرح ردیف:

شرح ردیف های فهرست بها نمایانگر عملیات اجرایی مربوط به آن ردیف است، معمولا در شرح ردیف، عملیات اجرایی، مشخصات فنی مصالح مصرفی و حسب مورد نحوه متره براساس فهرست بها نیز، مشخص می­شود.

تصویر شماره 4 (ردیف 030702 از فهرست بهای رشته ابنیه 1399)

برای مثال در ردیف 030702، عنوان شده است که؛
 مواد حاصل از عملیات خاکی باید حمل شود – (شرح عملیات اجرایی)
وقتی که فاصله حمل بیش از 100 متر تا 500 متر باشد – (مشخصات فنی در خصوص زمان کاربرد این ردیف)
به ازای هر 100 متر مازاد بر 100 متر (کسر 100 متر به تناسب محاسبه می­شود) – (نحوه متره)

 7.2واحد:

واحد هر یک از عملیات های اجرایی (مترطول، مترمربع، مترمکعب، کیلوگرم و …)

 7.3بهای واحد:

 بهای واحد هرکدام از ردیف های فهرست بها، برای اجرای کامل عملیات اجرایی مطابق با شرح ردیف ها می­باشد و این قیمت شامل، نیروی انسانی، مصالح، ماشین آلات و ابزار و حمل می­باشد.

 7.4پیوست های فهرست بها:

پیوست های فهرست بها مطابق با هر فهرست بها می­تواند متفاوت باشد، اما عمده این پیوست ها شامل موارد زیر است:

– پیوست 1: مصالح پای کار

– پیوست 2: ضریب طبقات

– پیوست 3: شرح اقلام هزینه های بالاسری

– پیوست 4: دستورالعمل تجهیز و برچیدن کارگاه

– پیوست 5: کارهای جدید.

برای اطلاعات بیشتر در خصوص هرکدام از پیوست های فوق، می توانید مقاله نحوه تهیه و تنظیم  صورت وضعیت ها را مطالعه نمایید.

یکی از مهم ترین فهارس بهای ابلاغی سازمان برنامه و بودجه، فهرست بهای رشته ابنیه و ابنیه صنعتی می باشد که در عموم پروژه ها مورد استفاده قرار می گیرد.

فهرست بهای رشته ابنیه شامل دستورالعمل کاربرد، کلیات، 29 فصل و 5 پیوست می باشد.

فصل بندی فهرست بها براساس عملیات های ساختمانی رایج طبقه بندی شده است، یعنی هر یک از فصل های فهرست بها متناسب با فعالیت های اجرایی گوناگون در روند ساخت پیش بینی گردیده اند.

تصویر شماره 1 (فصل های فهرست بهای رشته ابنیه 1399)

برای مثال؛

فصل هشتم با عنوان بتن درجا.

تصویر شماره 2 (فصل هشتم از فهرست بهای رشته ابنیه 1399)

همانطور که تصویر فوق مشاهده می­نماید، فصل هشتم بتن درجا دارای چندین ردیف است.

فرضا برای تهیه و اجرای بتن با شن و ماسه طبیعی یا شکسته، با 100 کیلوگرم سیمان در مترمکعب بتن با واحد مترمکعب 1651500 ریال پیش بینی شده است.

همچنین برای تهیه و اجرای بتن با شن و ماسه طبیعی یا شکسته، با مقاومت فشاری مشخصه 30 مگاپاسکال با واحد مترمکعب، 2356200 ریال پیش بینی شده است.

که در واقع برای اجرای 1 مترمکعب بتن با مشخصات فوق، 2356200 ریال قابل پرداخت است.

لازم به ذکر است که بهای واحد درج شده شامل؛ نیروی انسانی + ماشین آلات و ابزار + مصالح + حمل می­باشد، در واقع تمام هزینه های مربوط به اجرای 1 مترمکعب بتن ریزی در بهای واحد ردیف ها در نظر گرفته شده است.

البته در برخی موارد ممکن است، شرایط اجرا به نحوی باشد که هزینه های دیگری نیز به پیمانکار تحمیل شود و یا اجرای عملیات طی شرایط اجرایی خاصی انجام گردد که علاوه بر ردیف های اصلی از ردیف های اضافه بها نیز استفاده گردد.

به ردیف 080302 از فهرست بهای رشته ابنیه 1399 دقت کنید!

تصویر شماره 3 (ردیف 080302 از فهرست بهای رشته ابنیه 1399)

همانطور که مشاهده می­کنید عنوان شده است، اضافه بها برای بتن ریزی سقف ها، ستون­ها، دیوارها، شناژها و تیرهایی که همراه سقف بتن ریزی شوند، در واقع در صورتی بتن ریزی سقف و ستونی با مقاومت 25 مگاپاسکال باشد و بتن سقف و ستون همزمان اجرا شود

 علاوه بر ردیف 080106 که مربوط به بتن ریزی با مقاومت  25 مگاپاسکال است، ردیف 080302 را نیز به جهت بتن ریزی همزمان سقف و ستون می­توانیم قابل پرداخت به پیمانکار می­باشد.

نتیجتا فهرست بها مرجعی فنی و ریالی برای پرداخت عملیات های اجرایی در کارهای نسبتا بزرگ به شمار می­آید و تسلط بر آن یکی از مهم ترین مهارت های بازار کار مهندسی عمران می باشد.

پرسش:
دلیل استفاده از فهرست بها به عنوان مرجع پرداخت عملیات های اجرایی در پروژه ها چیست؟

همانطور که پیش تر گفته شد بهای واحد ردیف های فهرست بها شامل هزینه های مربوط به نیروی انسانی، ماشین آلات و ابزار، مصالح و حمل است که این ارکان در آنالیز هر یک از ردیف های فهرست بها پیش بینی گردیده است.

برای مثال برای تهیه و اجرای بتن با مقاومت 25 مگاپاسکال آنالیزی به شرح تصویر زیر باید تهیه شود.

تصویر شماره 4 (تجزیه بها – آنالیز بها ردیف 080106 از فهرست بهای رشته ابنیه 1397)

قطعا شما هم متوجه شده اید، برای اجرای یک مترمکعب بتن ریزی بایستی هزینه های زیادی را مورد محاسبه قرارداده تا بهای واحد یک مترمکعب تهیه و اجرای بتن را محاسبه کرد.
تصور کنید در پروژه های بزرگ تعداد بی شمار عملیات اجرایی داریم که با این وجود، بایستی در هر زمان که عملیات های اجرایی انجام می شود، قیمت ها را بروز رسانی کنیم!!! خب قطعا این موضوع خیلی دشوار است.

بدین منظور سازمان برنامه و بودجه کشور با ابلاغ فهرست بها، هزینه تمام شده عملیات های اجرایی را در زمان مشخصی، هرساله تعیین می­نماید و براین اساس قیمت های عملیات های اجرایی مندرج در فهرست بها پیش بینی می­شود.

پرسش:
مبنای قیمت های فهرست بها برای چه زمانی است؟

قیمت های فهرست بها برای سه ماهه چهارم سال قبل از ابلاغ فهرست بهاست.

در واقع اگر یک سال دارای 4 سه ماهه (4 فصل – هر فصل دارای 3 ماه) باشد، قیمت های فهرست بها برای سه ماه چهارم سال قبل از ابلاغ فهرست بهاست.

بدین معنا که قیمت های مندرج در فهرست بهای رشته ابنیه سال 1399، توسط سازمان برنامه و بودجه در زمستان سال 1398، استعلام گرفته شده و در فهرست بها پیش بینی شده است.

پرسش:
نحوه پیشنهاد قیمت پیمانکار برای شرکت در مناقصه به چه نحوی می باشد؟

پیمانکاران در زمان ارائه پیشنهاد قیمت برای انجام موضوع پیمان، باتوجه به نوع کار (بررسی نقشه ها، مشخصات فنی و …) ، محل اجرا، نرخ های متعارف روز و سایر شرایط موثر در قیمت را در نظر گرفته و براین اساس مبلغ پیشنهادی خود را برای انجام موضوع پیمان تسلیم می نمایند.

نکته ای که حائز به اهمیت است، در زمان ارائه پیشنهاد قیمت، پیمانکار با استفاده از ردیف های فهرست بها که در برآورد هزینه اجرای کار توسط مهندس مشاور پیش بینی شده است، مقادیر را از نقشه ها متره کرده، سپس براساس مشخصات فنی مصالح و تجهیزات و …، سختی و صعوبت کار، هزینه های تمام شده کار در محل اجرا، برای هر یک از ردیف های فهرست بها، قیمتی را در نظر می گیرد که این قیمت براساس قیمت روز در زمان پیشنهاد قیمت می باشد.
نتیجتا مهندسان پیمانکار به جای استفاده از قیمت های فهرست بها، قیمت های روز در زمان پیشنهاد قیمت را در نظر گرفته و براین اساس پیشنهاد قیمت خود را ارائه می دهند.

پرسش:
در حین پیمان که پیمانکار صورت وضعیت کارهای انجام شده خود را تهیه و تنظیم می نماید، از چه منبعی برای قیمت های انجام کار استفاده می شود؟

برای دریافت پاسخ این سوال، می توانید مقاله  آموزش صورت وضعیت نویسی را مطالعه نمایید.